فعالان حوزه محیط‌زیست به دفعات در اقدامات خود مشکلات و معضلات محیط‌زیستی را به چالش کشیده‌اند و پیگیر راهکاری برای پایان دادن به معضلات و آسیب‌های حوزه محیط‌زیست در استان بوده‌اند.
به گزارش مهرملت نیوز به نقل از خبرنگار ایلنا، مشکلات و معضلات محیط‌زیستی از جمله نیروگاه حرارتی شازند، پسماندها و پساب‌های شهرک‌های صنعتی، الگوهای توسعه شهری ناسازگار با استانداردهای محیط‌زیستی، تالاب میقان اراک، صنایع پتروشیمی و پالایشگاه، آلودگی هوا، چالش منابع آب و … مواردی است که بارها و بارها توسط کنشگران و فعالان حوزه محیط‌زیست در استان مرکزی به آنها پرداخته شده، اما همچنان استان مرکزی با این آلایندگی‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی شازند مهمترین مسئله محیط‌زیستی
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک در رابطه با چالش‌های پیش روی محیط‌زیست استان مرکزی، گفت: نخستین موضوع و اولویت محیط‌زیستی که سال‌هاست به آن پرداخته می‌شود و همواره مورد بحث قرار دارد، موضوع مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی شازند است. به‌رغم تمام وعده‌هایی که پیش از آن برای عدم مازوت‌سوزی در این نیروگاه داده شده بود و تمامی سناریوهای که در گذشته طراحی شده بود، مسئولان ملی و استانی نشان دادند که هیچ کدام از این وعده‌ها تحقق پیدا نکرد و هیچ یک از سناریوهای طراحی شده، اجرایی نشد.
حمید اخوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: به دلیل مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی شازند وضعیت اسفناکی از لحاظ آلودگی هوا برای شهر اراک به وجود آمده است. حتی در تأمین گاز نیروگاه به عنوان یک سوخت نسبتاً پاک‌تر برای کنترل آلاینده‌های ناشی از آن، ناموفق بوده‌اند. بنابراین موضوع مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی شازند یکی از اولویت‌های اصلی است که در سال جاری باید به آن پرداخته شود تا دیگر شاهد تکرار این رخداد نباشیم و جلوی این اتفاق از ابتدای سال گرفته شود. این موضوع از ۲ طریق قابل پیگیری است.
وی ادامه داد: از یک سو باید تا حد ممکن سوخت گاز برای نیروگاه حرارتی شازند تأمین شود. اگر شرایط تأمین گاز وجود ندارد، در فصل سرد سال میزان تولید برق در این نیروگاه تنها به اندازه‌ای باشد که گاز دریافت می‌کند و این نیروگاه بیشتر از ظرفیت دریافت سوخت گاز، برق تولید نکند. از سوی دیگر مدیریت تولید برق در کشور از همین روزهای نخستین سال در این اندیشه باشد تا طراحی را به گونه‌ای انجام دهد که برای تولید برق نیاز به مازوت‌سوزی در نیروگاه حرارتی شازند نباشد. حال می‌خواهد از طریق صرفه‌جویی در مصرف برق باشد و یا اینکه نیروگاه‌های دیگری را وارد مدار تولید برق کند و یا اینکه به صورت مقطعی مدیریت کند. این فرایند در فرایندهای زمانی کوتاه‌مدت قابل اجرا خواهد بود.
نیروگاه حرارتی شازند به پایان عمر خود رسیده است
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک اظهار داشت: اما در فرایندهای زمانی میان‌مدت و حتی بلندمدت باید برنامه‌ریزی‌های دیگری صورت گیرد. نیروگاه حرارتی شازند به پایان عمر خود رسیده است و باید مرحله به مرحله از رده خارج شده و با نیروگاه دیگری جایگزین شود. برنامه‌ریزی برای تعطیلی نیروگاه حرارتی شازند با جدیت پیگیری شود و این فرایند باید از همین ابتدای سال ۱۴۰۳ آغاز شود. بر این اساس پروژه تعطیلی نیروگاه فعلی و جایگزینی و جابجایی آن با یک نیروگاه دیگر در منطقه دیگری که یک از سو از نظر جانمایی اصول فنی در آن رعایت شده باشد و از سوی دیگر نیروگاه مدرن‌تر با بازدهی بالاتری باشد، باید در اولویت فعالیت‌های محیط‌زیستی قرار گیرد.
اخوان تصریح کرد: باید در نظر داشت وضعیتی که در خصوص آلودگی هوای شهر اراک در سال‌های گذشته شاهد بودیم، کاملاً گویا این مسئله بود که به لحاظ تعداد روزهای آلوده، اراک دومین شهر آلوده کشور پس از اهواز شناخته شد. همچنین در بین تمامی شهرهایی که دارای آلودگی هوای بالایی بودند، تنها شهری در کشور بودیم که روزهای متعددی متأثر از آلودگی دی‌اکسیدگوگرد بوده است. این موضوع در اعداد سنجش‌گرهای شهری کاملاً مشهود بود، این در حالی است که در هیچ شهر دیگری در سطح کشور چنین وضعیتی وجود نداشته است.
وی بیان داشت: این شرایط کاملاً گویای این مسئله است که تأثیر نیروگاه حرارتی شازند بر آلودگی هوای شهر اراک کاملاً مستقیم و مشهود است و هیچ راه‌حلی به جز تعطیلی و جابجایی آن وجود ندارد. بر این اساس موضوع دیگری که بسیار مهم جلوه می‌کند این است که باید از طرح توسعه نیروگاه حرارتی شازند و تصویب آن جلوگیری شود. بارها و به دفعات مسئولان این نیروگاه درخواست طرح توسعه و تجدید ساخت آن را داده‌اند که این موضوع باید جزء خط قرمزهای مسئولان استان مرکزی باشد.
وضعیت نامطلوب پسماندها و پساب‌های شهرک‌های صنعتی
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک تأکید کرد: مسئله بعدی محیط‌زیستی این است که در سال‌های گذشته به موضوع شهرک‌های صنعتی به اندازه کافی پرداخته نشده است. در خصوص مسئله مدیریت پسماندها و پساب‌هایی که شهرک‌های صنعتی تولید می‌کنند، وضعیت مطلوبی نداریم. بعضاً در مورد این موضوع که چه کسی و چه نهادی قرار است پساب‌های شهرک‌های صنعتی را مدیریت کرده و آلودگی‌های آنها را کنترل کند، دچار بلاتکلیفی در این حوزه هستیم و با عدم پاسخگویی در این راستا مواجه شده‌ایم.
اخوان ابراز داشت: شهرک‌های صنعتی متعددی هستند که وضعیت بسیار اسفناک و خطرناکی دارند و این رخدادها آسیب‌های جدی به عرصه‌های طبیعی استان وارد می‌کند و این موضوع باید در اسرع وقت پیگیری شود. دستگاه‌های اجرایی ذیربط و واحدهای تولیدی و صنعتی که در این شهرک‌ها فعالیت می‌کنند و همچنین شرکت شهرک‌های صنعتی استان مرکزی، باید این موضوع را پیگیری کنند.
وی اضافه کرد: باید قائله پساب‌ها و پسماندهای شهرک‌های صنعتی که به دلیل قرار گرفتن در این مناطق، سبب شده‌اند تا بسیاری از افراد از مسئولیت فرار کنند و مسئولیت خود را در تولید پسماند و پساب بر عهده نگیرند، با اتخاذ تدابیر مناسب برای همیشه خاموش شود. باید در نظر داشت که این موضوع آسیب جدی به استان وارد می‌کند و لازم است به دلیل تخریب‌هایی که به صورت فوری به طبیعت وارد می‌شود، دستگاه‌های اجرایی و نظارتی به صورت فوری نیز به موضوع ورود پیدا کنند و یک برنامه ویژه برای این موضوع تدوین کرده و ارائه دهند.
الگوی توسعه شهری اراک ناسازگار با استانداردهای محیط‌زیستی است
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک به موضوع مسئولیت‌های شهرداری‌ها در فرایندهای محیط‌زیستی اشاره کرده و گفت: موضوع مهم دیگری که کمتر به آن پرداخته می‌شود این است که مسائل محیط‌زیستی مختلفی وجود دارند که در ذیل عنوان مدیریت شهری و اختیارات شهرداری‌ها قرار گرفته‌اند. از جمله مسائل مهم در این حوزه الگوی توسعه شهری است که متأسفانه الگوی موجود در مورد شهر اراک، یک الگوی نامتوازن و ناسازگار با نیازها و استانداردهای محیط‌زیستی است. بر این اساس باید در این راستا و در طرح‌های جامع و تفضیلی شهری که شهرداری‌ها اجرا می‌کنند، بازنگری جدی انجام شود.
اخوان افزود: مسئله مهمتر دیگر در این رابطه این است که بودجه‌ها و منابع مختلفی که در اختیار شهرداری‌ها قرار دارد، اعم از بودجه شهرداری و همچنین عوارض آلایندگی، باید کنترل شود تا در اولویت‌های محیط‌زیستی هزینه شود. بعضاً شاهد این موضوع هستیم که بودجه‌ها و ردیف‌های بودجه‌ای که در برنامه‌های بودجه سالانه شهرداری‌ها تصویب می‌شود، کمترین نسبت و کمترین فایده را برای فرایندهای محیط‌زیستی دارد.
وی ادامه داد: در بحث درآمدهای عوارض آلایندگی شهرداری‌ها، باید نظارت و کنترل جدی انجام شود تا این درآمدها با قطعیت در راستای اولویت‌های محیط‌زیستی هزینه شود. شرایط نباید به گونه‌ای باشد تا برای شهر و مردم اراک آلودگی‌های ناشی از صنایع ایجاد شود و عوارض آلایندگی آن تصویب شده و به حساب شهرداری واریز شود، اما در نهایت عوارض آلایندگی‌های اخذ شده در راستای پروژه‌های مخرب محیط‌زیست هزینه شود. باید تدابیری اتخاذ شود تا عوارض آلایندگی‌ها در راستای بهبود وضعیت محیط‌زیست هزینه شود.
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی سبزاندیشان اراک اظهار داشت: شهرداری‌ها تکالیف متعددی دارند، اما باید به مسئولیت‌های شهرداری در حوزه محیط‌زیست شهری، چه از منظر فضای سبز، شهرسازی، ترافیک و مدیریت پسماند توجه بیشتری شود. شهرداری اراک باید در این راستا اولویت‌های ویژه‌ای برای خود قائل شود و دستگاه‌های نظارتی نیز روی این موضوع حساسیت بیشتری داشته باشند.
انتقال آنُدسازی ایرالکو به خارج از اراک از اولویت‌های محیط‌زیستی است
اخوان به موضوع آلایندگی‌های شرکت آلومینیوم اراک به عنوان دیگر صنعت آلاینده در شهر اراک اشاره داشته و تصریح کرد: برنامه‌ریزی و اجرای پروژه انتقال بخش آنُدسازی شرکت ایرالکو به خارج از محدوده اراک از دیگر اولویت‌های مهم محیط‌زیستی استان مرکزی در سال جاری است. فعالان محیط‌زیستی با جدیت موضوع انتقال بخش آلاینده شرکت ایرالکو را مطالبه می‌کنند و خواستار تسریع در اجرای این پروژه هستند.
حق‌آبه طبیعی تالاب میقان باید با جدیت پیگیری شود
وی به تالاب میقان اراک به عنوان دیگر مسئله محیط‌زیستی استان مرکزی که همواره بسیار مهم جلوه می‌کند اشاره کرده و بیان داشت: در این راستا نیز مسئله حق‌آبه طبیعی این تالاب باید با جدیت پیگیری شود. چرا که نخستین اولویت این تلاب، تأمین آب آن است و این حق‌آبه طبیعی به صورت‌های مختلفی از این تالاب دریغ می‌شود. موضوع عدم تصویب طرح توسعه شرکت املاح معدنی ایران در تالاب میقان از دیگر برنامه‌هایی است که در راستای حفظ این تالاب باید با جدیت پیگیری شود. ارتقاء منطقه این تالاب به سطح مناطق حفاظت شده از دیگر خواسته‌های فعالان محیط‌زیستی برای حفظ و نگهداری از تالاب است.
اراک سال گذشته بیش از یک‌سوم از روزهای خود را ناسالم سپری کرد
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی با بیان اینکه شهر اراک سال گذشته بیش از یک‌سوم از روزهای خود را به‌رغم اعتراضات مردمی مداوم به مازوت‌سوزی شدید نیروگاه حرارتی شازند به صورت ناسالم سپری کرد، گفت: بیشتر این آلودگی‌ها ناشی از ذرات معلق کمتر از ۲٫۵ میکرون بود. مسئولین تعیین‌کننده در سطوح مختلف تصمیم‌گیری، خود را به ناشنوایی زدند. آنها کاملاً می‌دانند که ذرات معلق کمتر از ۲٫۵ میکرون (PM2.5) به عنوان یکی از انواع آلاینده‌های خطرناک هوا محسوب می‌شوند و به دلیل اندازه بسیار کوچک خود می‌توانند به آسانی به دستگاه تنفسی افراد نفوذ کنند.
حمیدرضا مهاجرانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: ذرات (PM2.5) در سیستم تنفسی آسیب‌های جدی ایجاد می‌کنند و باعث التهاب راه‌های تنفسی، اختلال در عملکرد ریه، افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین تشدید بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت و عفونت‌های تنفسی عمیق مانند آنفولانزا می‌شوند. به علاوه این ذرات می‌توانند اثرات منفی بر سلامت مغز و سیستم عصبی داشته باشد و باعث بروز مشکلاتی مانند سردردها، افزایش استرس، کاهش کارایی ذهنی و حتی افزایش خطر بروز بیماری‌های نورولوژیکی مانند آلزایمر شوند.
وی ادامه داد: مسئله دیگری که از سال ۱۴۰۲ و سال‌های پیش از آن به صورت حل نشده برای استان مرکزی و شهر اراک به ارث رسیده، توسعه صنعت شرکت ایرالکو بدون انجام تعهدات این شرکت به کارگروه استانی کاهش آلودگی هوای اراک است. البته دوران شکایت این شرکت از اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی گذشته، اما تعهدات آن بدون هیچ ضمانت اجرایی برروی زمین مانده است و باید در سال ۱۴۰۳ تعیین تکلیف شود.
پالایشگاه و پتروشیمی شازند همچنان به عنوان صنایع آلاینده فعالیت می‌کنند
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی اظهار داشت: پالایشگاه امام خمینی و شرکت پتروشیمی شازند نیز همچنان به عنوان صنایع آلاینده در استان فعالیت می‌کنند و هنوز قدمی اساسی در راستای رفع مشکلات محیط‌زیستی خود برنداشته‌اند. از یک سو برخی محصولات با کیفیت پایین این ۲ صنعت، نقش آلایندگی خود را ایفا می‌کنند و از سوی دیگر خود این صنایع در فرایند تولید، محیط‌زیست منطقه و کشور را آلوده می‌کنند.
مهاجرانی تصریح کرد: با این وضعیت، کارنامه محیط‌زیستی استان مرکزی با نمره مردودی سال گذشته در دست مسئولین ذیربط باقی‌مانده و چشم‌انداز محیط‌زیستی مطلوبی در سال جاری قابل پیش‌بینی نیست. مگر اینکه مسئولین ذیربط خود را پاسخگو بدانند و به جای وعده، از همین لحظه در اندیشه چاره‌جویی باشند. شاید پشتوانه اجتماعی مردمی که اعتراض به حق آنها در سال گذشته شنیده نشد، بتواند آنها را از این بن‌بست بی‌عملی خارج سازد و در مسیر احقاق حقوق اولیه شهروندان از جمله حق برخورداری از محیط‌زیست سالم، یاری کند.
مغفول ماندن پیگیری انتقال آندسازی ایرالکو در سال‌های اخیر
معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل محیط‌زیست استان مرکزی به موضوع کاهش آلایندگی‌های شرکت ایرالکو در شهر اراک اشاره داشته و گفت: پیگیری انتقال واحد آندسازی شرکت ایرالکو که در سال‌های اخیر مغفول مانده بود در دستور کار کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک قرار گرفته است. بر اساس مصوبات و برنامه‌های ارائه شده، مقرر شده است واحد آندسازی شرکت ایرالکو ظرف مدت ۱۵ ماه به محل جدید انتقال پیدا کند.
کامبیز خلیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: موضوع آلایندگی پتروشیمی و پالایشگاه شازند نیز مانند شرکت ایرالکو در کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک مطرح و در جلسات متعدد مصوب شده است. در این راستا پتروشیمی و پالایشگاه باید برنامه‌های کاهش آلایندگی‌های خود را ارائه دهند. در این رابطه برنامه‌های ارائه شده در دست پیگیری است و اخذ زمان انجام آن توسط مجموعه حفاظت محیط‌زیست است.
وی ادامه داد: در این راستا در نخستین اقدام شرکت پتروشیمی شازند، پروژه کنترل گازهای آلاینده مضر را به انجام رسانده که تا پایان سال ۱۴۰۳ به طور کامل این گازها کنترل می‌گردد. اما متأسفانه پالایشگاه شازند به‌رغم گذشت سال‌های بسیار از احداث همچنان فاقد سیستم کنترل آلایندگی در بخش‌های مهم این مجموعه است و تاکنون اقدام چندان مثبتی در این خصوص صورت نگرفته است.
جایگزینی نیروگاه خورشیدی به جای نیروگاه حرارتی شازند
معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل محیط‌زیست استان مرکزی اظهار داشت: در ارتباط با موضوع انتقال نیروگاه حرارتی شازند با توجه به اینکه تنها حدود ۴ سال از عمر این نیروگاه باقی مانده است، مسئله تغییر فرایند تولید و جایگزینی نیروگاه خورشیدی پیش می‌آید. این مسئله در کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک مطرح شده است. تأمین سوخت گاز نیروگاه در سال جاری به صورت جدی در دستور کار این اداره‌کل و دیگر مسئولین نهادهای ذیربط استانی قرار گرفته است.
خلیلی تصریح کرد: از سوی دیگر جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوا و جلسات کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک در سال جاری برگزار خواهد شد و بر اساس مصوبات این کارگروه‌ها، نیروگاه حرارتی شازند صرفاً در راستای میزان سهمیه گاز مصرفی تولید برق خواهد داشت. ضمن اینکه بر اساس دستور داستان شازند، در حال حاضر شیر مازوت نیروگاه حرارتی شازند پلمپ شده است.
وی بیان داشت: به‌رغم وصول عوارض آلایندگی توسط شهرداری و از آنجا که بر اساس مصوبات هیئت وزیران ۵۰ درصد از عوارض آلایندگی می‌بایست در راستای طرح‌های زیست‌محیطی هزینه شود، اما متأسفانه شهرداری اقدام خاصی در این خصوص انجام نداده است. ضمن اینکه بر خلاف مصوبات کارگروه کاهش آلودگی هوا مبنی بر خرید ۵ ایستگاه پایش آلودگی هوا نیز از سوی شهرداری انجام نشده است.
معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل محیط‌زیست استان مرکزی به موضوع پسماندها و پساب‌های شهرک‌های صنعتی این استان اشاره داشته و تأکید کرد: در حال حاضر پساب‌ها و پسماندهای شهرک‌های صنعتی استان وضعیت بسیار نامناسبی دارند. به همین دلیل از شرکت شهرک‌های صنعتی استان، طرح شکایت شده است. علاوه بر این موضوع نام واحدهای تصفیه‌خانه شهرک‌های صنعتی نیز در لیست صنایع آلاینده قرار داده شده است.
