در پی هشدار رئیس‌جمهور درباره احتمال تخلیه تهران در صورت تداوم خشکسالی، زهرا نژادبهرام، عضو پیشین شورای شهر، این رویکرد را «هشدارمحور و غیرکارشناسی» دانست و گفت رئیس‌جمهور باید به‌جای اعلام بحران، محور مدیریت و هماهنگی برای حل مسئله آب باشد. او تأکید کرد بحران آب نیازمند تدبیر ملی و اقدام فوری است، نه صرفاً هشدارهای تکراری.
مهر ملت نیوز – در پی هشدار اخیر رئیس‌جمهور مبنی بر احتمال جیره‌بندی آب و حتی تخلیه تهران در صورت تداوم خشکسالی، زهرا نژادبهرام، عضو پیشین شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادنیوز [۱]، تأکید کرد که این نوع موضع‌گیری‌ها نیازمند بازنگری جدی است.
او با انتقاد از رویکرد هشدارمحور دولت گفت که رئیس‌جمهور به‌جای اعلام بحران، باید محور هماهنگی بین دولت، شهرداری و شورای شهر برای مدیریت منابع آب باشد.
نژادبهرام در این گفت‌وگو از «تدبیر ملی»، ضرورت تشکیل ستاد بحران آب، و برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای مقابله با کم‌آبی سخن گفت.
مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با زهرا نژاد بهرام را با هم می خوانیم؛
خانم نژادبهرام! آقای پزشکیان در تازه‌ترین اظهارات خود گفته‌اند که اگر تا آذرماه باران نبارد، ناچار به جیره‌بندی آب خواهیم شد و در صورت تداوم خشکسالی، باید تهران را تخلیه کنیم. ارزیابی شما از این نوع هشدار چیست؟
به نظرم، این اظهارنظر درباره لزوم تخلیه تهران، نیازمند بازنگری جدی از سوی رئیس‌جمهور است. اگر چنین حرفی بر اساس نظر کارشناسان بوده، مشاوره نادرستی به رئیس‌جمهور داده شده است. و اگر نظر شخصی خودشان بوده، باز هم باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام دهند. تهران شهری ۱۲ میلیونی در طول روز است و نمی‌توان درباره آن با چنین سادگی سخن گفت. پایتخت نشینان تخلیه کنند کجا بروند؟
بحران کم‌آبی محدود به تهران نیست
در شرایط کنونی، حدود ۹۰ درصد سرزمین ما درگیر کمبود بارش است. کم‌آبی فقط متعلق به تهران نیست، بلکه نزدیک به ۹۰ درصد کشور با همین وضعیت روبه‌رو است. حالا سؤال این است که اگر قرار باشد تهران تخلیه شود، این جمعیت عظیم کجا باید برود؟ شمال کشور؟ شمال چقدر گنجایش دارد؟ همین حالا با افزایش جمعیت پس از جنگ ۱۲ روزه و ضعف زیرساخت‌ها، شهرهای شمالی درگیر بحران زباله‌اند؛ با کوه‌هایی از پسماند روبه‌روییم که هنوز رفع نشده‌اند. دریاچه‌ها عقب‌نشینی کرده‌اند، بارش در شمال کاهش یافته، و سدسازی کشورهای همسایه هم بر بحران افزوده است.
از سوی دیگر جنوب کشور هم وضعیتی بهتر ندارد. در واقع، مسئله آب فقط مسئله تهران نیست؛ مسئله کل کشور است و باید برای آن تدبیر ملی اندیشید.
تدبیر ملی سه مرحله دارد: کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت
تدبیر ملی برای مدیریت آب باید در سه سطح دنبال شود:
در کوتاه‌مدت، اولویت با حفاظت از منابع موجود است. این کار از طریق جلوگیری از هدررفت، آموزش و اطلاع‌رسانی مداوم درباره مصرف بهینه، و در نهایت جیره‌بندی آب انجام می‌شود. جیره‌بندی یک واقعیت است؛ همانطور که در دوره‌هایی برق جیره‌بندی شد، حالا نیز باید آب با برنامه کنترل شود.
در میان‌مدت، باید از ظرفیت آب‌های جنوبی کشور استفاده کرد. یعنی از دریاهای عمان و خلیج فارس با احداث آب‌شیرین‌کن‌ها، آب شیرین تولید شود و مانند طرح‌هایی که برای اصفهان اجرا شده، این آب به دیگر مناطق شرق کشور نیز ارسال شود تا بخشی از کمبودها جبران شود.
در بلندمدت نیز نیازمند اصلاح اساسی در الگوی مصرف و تغییر در رژیم کشت هستیم. سرزمین ما گرم و خشک است و گذشتگان ما با همین شرایط زندگی کرده‌اند. اکنون با بحران تغییرات اقلیمی مواجه‌ایم، اما متأسفانه در برنامه‌های توسعه کشور، این مسئله مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. دولت‌ها و حتی مجلس در این زمینه کوتاهی کرده‌اند، در حالی که جهان سال‌ها است به دنبال راهکار برای این تغییرات است.
تعارض مدیریت شهری و دولت، مانع بزرگ در حل بحران آب
شما به هماهنگی رئیس‌جمهور و شهرداری اشاره کردید. وضعیت فعلی این همکاری را چگونه می‌بینید؟
جایگاه رئیس‌جمهور در پایتخت ایران جایگاهی ویژه است؛ شهردار تهران عضو هیئت دولت است و شورای شهر نیز در بستر همین عضویت، باید با دولت تعامل مؤثر داشته باشد. انتظار این است که میان شورا، شهرداری و هیئت دولت تعامل مثبت وجود داشته باشد، زیرا تهران هزینه‌های سنگینی برای پایتخت بودن می‌دهد و طبیعی است که برای اداره‌اش به همدلی و همکاری مشترک نیاز دارد.
اما متأسفانه در کشور ما برخی امور شهری در اختیار دولت و برخی دیگر در اختیار شهرداری است، که همین تعارض باعث مشکلاتی جدی می‌شود. شوراها بارها درخواست کرده‌اند که مدیریت مسائلی چون آب، برق منطقه‌ای، پست و سایر امور مرتبط با شهر به مدیریت شهری واگذار شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
در موضوع آب و فاضلاب، شهرداری تهران تلاش‌های قابل توجهی انجام داده است. از جمله کمک به ایجاد مخازن اضطراری برای شرایط بحرانی. پنج مخزن اضطراری برای مواقع زلزله یا فرونشست پیش‌بینی شده است. همچنین حدود ۷۰ درصد هزینه‌های توسعه شبکه فاضلاب توسط شهرداری و از محل عوارض شهری تأمین شده است. به همین دلیل امروز تهران در توسعه شبکه فاضلاب از بسیاری شهرها جلوتر است. با این حال، مسئولیت اصلی همچنان برعهده وزارت نیروست و نه شهرداری.
بحران آب نیازمند ستاد ملی است
اشاره کردید که مدیریت بحران باید ملی باشد. این ساختار از نظر شما چگونه باید عمل کند؟ و چه پیامی در پاسخ به گفته‌های رئیس‌جمهور دارید؟
همانطور که گفته شد مسئولیت اصلی مدیریت بحران آب با وزارت نیرو است، اما در شرایط بحرانی باید ستاد بحران تشکیل شود. این ستاد متشکل از وزارت کشور، وزیر نیرو، و شخص معاون اول یا حتی خود رئیس‌جمهور است، زیرا مسئله آب موضوعی ملی و اضطراری است.
ما در وضعیت بحرانی آب قرار داریم، همانطور که پیش‌تر در بحران برق بودیم. باید ستاد بحران به‌صورت فعال تشکیل شود تا تصمیمات سریع، آموزش عمومی، اطلاع‌رسانی و جیره‌بندی کنترل‌شده را برنامه‌ریزی کند.
البته من خوشبینم؛ بر اساس نقشه‌های هواشناسی که کارشناسان منتشر کرده‌اند، احتمال افزایش بارش‌ها در زمستان وجود دارد. اما تا آن زمان باید مدیریت بهینه مصرف را جدی بگیریم. متأسفانه در کشور ما همیشه زمانی که بحران بر سرمان خراب می‌شود، تازه به فکرش می‌افتیم. پیشگیری نمی‌کنیم، فقط واکنش نشان می‌دهیم.
پیام به رئیس‌جمهور؛ به جای هشدار، اقدام کنید
اگر بخواهم در یک جمله پیشنهادی به آقای پزشکیان بدهم، می‌گویم: «به جای هشدار دادن، بحران آب را مدیریت کنید.» ستاد بحران آب را تشکیل دهید و هرچه سریع‌تر اقدامات لازم برای آموزش عمومی، اطلاع‌رسانی و جیره‌بندی منظم آب را آغاز کنید. این باید اولویت نخست دولت شما باشد.