هر چند که ایران با رونق گردشگری و حضور دائم گردشگر در بناهای تاریخی فاصله زیادی دارد، اما تراکم فشرده و هجوم یکباره در ایام تعطیلات به‌ویژه نوروز شرایط اضطراب‌آوری در بناها و سایت‌های تاریخی کشور ایجاد می‌کند. مدیر کل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی میراث فرهنگی نیز با استناد به گزارش‌های تهیه شده از پایگاه‌های میراث فرهنگی کشور معتقد است : برخی سایت های تاریخی ایران در برخی مناطق از گردشگری آسیب دیده‌اند. البته برخی سایت‌ها نیز از توسعه گردشگری بهره‌مند شده و از بی توجهی در امان مانده اند.
مهر ملت نیوز – با آغاز تعطیلات نوروزی، بسیاری از سایت‌ها و محوطه‌های تاریخی ایران با حضور یکباره گردشگر و ازدحام جمعیت مواجه می‌شوند. اتفاقی که سبب می‌شود بسیاری از این سایت‌ها شرایط مضطربی را تجربه کنند.
کارشناسان میراث‌فرهنگی اما نبود استانداردهای تعریف شده مشخص در بازدید از سایت‌های تاریخی را یکی از دلایل تراکم جمعیت خارج از ظرفیت این اماکن توصیف می‌‌کنند.
«مصطفی پورعلی» مدیر کل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی با بیان اینکه به گردشگری می‌توان از دو جنبه حفاظتی و آسیب‌زا نگاه کرد به ایلنا گفت: موضوع گردشگری هم می تواند به منزله فرصت برای حفاظت از میراث‌فرهنگی در نظر گرفته شود و هم می‌تواند در جایگاه تهدید امر حفاظت مورد بررسی قرار گیرد.
او می‌گوید: این موضوع البته نه تنها مساله ایران که موضوع تمامی کشورهایی است که از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی برخوردارند.
مدیر کل امور پایگاه‌های میراث‌ملی و جهانی ادامه می‌دهد: دو سال پیش در اجلاس کمیته میراث جهانی در ریاض، ونیز ایتالیا از سوی ایکوموس جهانی بدلیل بحران های ناشی از گردشگری انبوه در معرض قرار گیری در فهرست میراث در خطر جهانی قرار گرفت. با این حال اجماع کمیته میراث جهانی این بود که این امر، مساله صرفا ونیز نیست. واقعیت مطلب هم همین است. ایکوموس در دهه هفتاد میلادی، منشوری راجع به گردشگری تصویب کرده است که در این منشور آمده است گردشگری یک واقعیت غیرقابل بازگشت است.
به اعتقاد پورعلی، باید بپذیریم گردشگری نیز همچون دیگر عوامل موثر بر امر حفاظت دارای ابعاد مختلفی است که هم از منظر تهدید و هم از منظر فرصت می بایست مورد تفسیر و تحلیل قرار گیرد.
او می‌گوید: گزارش‌های حاصل از بررسی‌ها و مطالعات، نشان می دهد سایت های تاریخی ایران در برخی از مناطق از گردشگری آسیب دیده‌اند اما برخی دیگر از مناطق به‌واسطه توسعه گردشگری بهره خوبی برده اند، دست کم از بی توجهی در امان مانده اند.
کاهش آسیب‌های گردشگری با اجرای طرح‌های مدیریت مقاصد گردشگری
مدیر کل امور پایگاه‌های ملی و جهانی با تاکید بر اینکه طرح های مدیریت مقاصد گردشگری یکی از راهبردهای حل این مسئله است ادامه می‌دهد: طرح‌های مدیریت مقاصد گردشگری و در نظرگیری این موضوع در ذیل طرح های جامع حفاظت آثار تاریخی یکی از راهبردهای حل مساله است. البته در ایران در برنامه هفتم توسعه، گردشگری به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه کشور مطرح شده است که بسیار موضوع مهمی است اما ای کاش حفاظت از میراث فرهنگی نیز در سیاست های کلی برنامه هفتم توسعه مورد تاکید قرار می گرفت.
به گفته این مسئول، با این حال رفع معضلاتی که از گردشگری انبوه در ایام خاص نظیر نوروز و تعطیلات ویژه بروز می کند بخشی از آن در طرح ساماندهی ایام تعطیل کشور و همچنین توزیع گردشگری در پهنه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. توصیه کارشناسان این است که تعطیلات به جای تمرکز بر یک بازه های خاص در طول سال گسترده شود. این امر بی‌شک مدیریت گردشگری را در کشور با توجه به وضعیت منابع انسانی و امکانات سایت های تاریخی ارتقا می دهد. برای مثال به جای آنکه کل بازدیدهای یک سایت تاریخی محدود به ۱۵ روز تعطیلات نوروز شود، بهتر است این تعطیلات و برنامه‌ها در طول سال تقسیم شود که اصلاح ایام تعطیلات پایان هفته یکی از همین موضوعات است.
آنطور که پورعلی می‌افزاید؛ علاوه بر این پروژه های نیمه تمام ساماندهی سایت های تاریخی مزیدی بر بروز مشکلات هستند. طرح ساماندهی محور دسترسی به عرصه تخت جمشید مدت هاست تهیه شده و اخیرا نیز در کارگروه فنی پایگاه های میراث جهانی تصویب شده است؛ تامین اعتبار این پروژه و اجرای آن بخشی مهم از مشکلات را رفع خواهد کرد.
او تاکید می‌کند: در مجموعه حافظیه هم می دانم چنین طرحی با عنوان باغ مفاخر در کنار مجموعه حافظیه به‌دلیل کمبود اعتبار به اتمام نرسیده است. در کنار تمام این مشکلات، در زمینه فرهنگ عمومی بازدید از اماکن تاریخی و کاستی هایی وجود دارد. با این وجود همچنان تاکید دارم که وضعیت گردشگری در اماکن تاریخی نسبت به سال‌های گذشته بی شک ارتقای کیفی داشته است به طوری که در نوروز امسال ستاد نوروزی معاونت میراث فرهنگی تلاش جدی داشت تا موضوع برنامه های نوروزی پایگاه های میراث فرهنگی، با حفظ شان میراثی سایت ها انتخاب و اجرا شود. برای مثال پایگاه آسبادهای ایرانی؛ با توجه به نقش تولیدی آسباد در تهیه آرد و به تبع نان؛ همایشی را با عنوان نان، برکت و رمضان در همین ایام نوروز برگزار کرد. یا در مجموعه نقش جهان اصفهان؛ همایشی با عنوان نوروز صفوی یا در تخت جمشید، همایش بین المللی نوروز و صلح ملل برگزار شد.
