کنشگران و فعالان میراث‌فرهنگی دامغان از وضعیت مهمترین بناهای تاریخی دامغان گلایه دارند. آنها معقتدند از دهه ۶۰ تخریب بناهای ارزشمند دامغان آغاز شد و جای مهمترین و با ارزش‌ترین خانههای تاریخی این شهر جای خود را به بناهای جدید داده‌اند. از بافت تاریخی چیزی جز تک بنا نمانده است و بناهایی که در اختیار وزارت میراث‌فرهنگی و صندوق احیاء قرار گرفته یا در چرخه بلاتکلیفی قرار گرفته‌اند یا مثل بنای میررحیمی با معماری بی‌نظیر پاتوق معتادان شده و در و پنجره‌های آن سوخته است.
به گزارش مهر ملت نیوز به نقل از ایلنا، بافت تاریخی دامغان درست همانند دیگر بافت‌های تاریخی کشور از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. حتی برخی از کنشگران میراث‌فرهنگی معتقدند از بافت تاریخی دامغان جز چند تک بنا چیز دیگری باقی نمانده است و این بافت نیز همانند بسیاری از بافت‌های تاریخی کشور انسجام خود را از دست داده است. با این تفاوت که حال و روز وضعیت بناهای باقی مانده در این بافت هم مناسب گزارش نمی‌شود.
«حمیدرضا نیکنامی» مدیرعامل خانه تسنیم دامغان در این رابطه به خبرنگار ایلنا گفت: بافت تاریخی دامغان در سالهای گذشته به دلیل اختلافاتی که میان شهرداری و میراث‌فرهنگی وجود داشت به شدت آسیب دید و بسیاری از خانه‌ها و بناهای تاریخی به‌دلایل واهی از جمله محل پاتوق معتادان تخریب شدند و از بین رفتند. در واقع همین باور سبب شد که دامغان بسیاری از خانههای ارزشمند تاریخی خود را از دست بدهد.
نیکنامی به تخریب بناهای ارزشمندی چون مولودخانه، خانه تاریخی محمودیان و خانه امیدوار و… اشاره کرده و افزود: متاسفانه خانههای بسیار مهم و ارزشمندی را از دهه ۶۰ تاکنون از دست داده‌ایم این خانه‌ها شامل مولودخانه که محل تولد فتحعلی‌شاه قاجار در دامغان بود، همچنین خانه امیدوار که در بالامحله و بادگیری که مجاور خانه تاریخی ابراهیمی بود به دلایل مختلفی تخریب شدند و جای آنها خانههای جدیدالاحداث قرار گرفت. از همین رو، بافت تاریخی دامغان فاقد فضای منسجم و حائزاهمیت است و بیشتر تک بناهایی از دوره‌های تاریخی باقی مانده است.
او گفت: آنچه هم‌اکنون اهمیت دارد به بخشی از آثار باقی‌مانده در بافت تاریخی دامغان برمی‌گردد که درحال‌حاضر وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کند و آنها مربوط به بناهایی می‌شود که اتفاقا در اختیار وزارت میراث‌فرهنگی و صندوق احیاء است.
مدیرغامل خانه تسنیم دامغان معتقد است، صندوق احیاء تعدادی از بناهای تاریخی دامغان را در اختیار دارد که برخی از آنها مثل چشمه‌علی و بنای تاریخی صدیق و لطفی که توجیه اقتصادی داشتند به مزایده گذاشته شد و درحال تهیه طرح مرمت و اجرای پروژه‌های مرمتی هستند. هر چند که این بناها هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند به‌عنوان مثال طرح مرمتی چشمه‌علی به‌تازگی تصویب شده و سرمایه‌گذار برای اجرای طرح همچنان در حال پیگیری است و باید دید که در دو سال آینده طرح به بهره‌برداری می‌رسد یا خیر؟ در مورد خانه تاریخی لطفی و صدیق هم ماجرا به همین منوال است.
او گفت: اما آنچه که بسیار مورد گلایه فعالان میراث‌فرهنگی و مورد نقد کنشگران این حوزه است بناهای دیگری است که در اختیار صندوق احیاء قرار دارد اما به دلیل آنکه توجیه اقتصادی ندارند از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.
خانه تاریخی ابراهیمی
به گفته مدیرعامل خانه تسنیم دامغان، کاروانسرای شاه‌عباسی دامغان یکی از بناهای تاریخی این شهر محسوب می شود که در مرکز شهر دامغان واقع شده و چهارمین بار است به سرمایه‌گذار واگذار شده اما به نتیجه نرسیده و طرح فسخ شده است. درخصوص کاروانسرای شاه‌عباسی آخرین سرمایه‌گذاری که این بنا را تحویل گرفته سه سال پیش بوده و قاعده این بوده که بعد از دوسال کاروانسرای شاه‌عباسی به بهره‌برداری برسد اما از تاریخ مشخص یک سال هم گذشته و متاسفانه نتیجه‌ای حاصل نشده است و روند مرمتی آن بسیار کند پیش می‌رود این درحالی است که این بنایی است که به‌لحاظ موقعیت مناسب این بنا و داشتن توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذار چرا کار مرمت و بهره‌برداری آن پیش نمی رود و بلاتکلیف است.
او به خانه ابراهیمی که متعلق به دوره قاجار است اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد، خانه تاریخی ابراهیمی یکی دیگر از بناهای تاریخی است که در اختیار صندوق احیاء قرار دارد و در گذشته به عنوان مدرسه استفاده میشده درواقع این بنا که به مدرسه حشمتیه معروف بود نخستین مدرسه دامغان محسوب می شود. با این وجود این بنا که نزدیک به ۱۴ سال است در اختیار صندوق احیاء است ۵ بار به مزایده گذاشته شد و چند روز پیش نیز آخرین مزایده آن برگزار شد اما از آنجا که توجیه اقتصادی ندارد و فضای مسقف این بنا بسیار کوچک و کمتر از ۷۰ متر است سرمایه‌گذار ترغیب به سرمایه‌گذاری نمی‌شود.
خانه میررحیمی که تبدیل به جولانگاه معتادان شده است
نیکنامی تاکید کرد: متاسفانه صندوق احیاء از آنجا که به نگاه اقتصادی به بناهای تحت اختیار خود دارد هیچ تغییری در این شرایط ایجاد نکرده است و متاسفانه از زمانی که این بنا را تحویل گرفته‌اند تا همین الان روند تخریب آن بیشتر شده و بسیار مخروبه‌تر از قبل شده است. این درحالی است که مشکل این بناها به بسته‌های سرمایه‌گذاری که صندوق حفظ و احیاء برای آنها تهیه کرده است. به عنوان مثال برای خانه تاریخی ابراهیمی نیازمند سرمایه ۶ میلیاردی با اجاره ماهیانه ۶ میلیون تومان است که در شهر دامغان توجیه اقتصادی ندارد چراکه این بنا فضای کوچکی دارد و سرمایه‌گذار نمی‌تواند به این پروژه اقتصادی و درآمدزا نگاه کند بنابراین لازم است برای این بناهای تاریخی بسته‌های حمایتی خاص در نظر گرفته شود.
او گفت: فعالان میراث‌فرهنگی دامغان پیشتر در رابطه با خانه تاریخی ابراهیمی پیشنهاد کردند که این بنا از آنجایی که نخستین مدرسه دامغان است با کمک خیرین و دستگاه‌های دولتی به موزه تاریخ آموزش و پرورش دامغان تبدیل شود و یک کافی شاپ مختصری هم برای آن در نظر گرفته شود تا هزینه‌های خود را تامین کند. چون در غیراینصورت هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نمی‌شود در این فضای کوچک سرمایه‌گذاری اقتصادی انجام دهد و این پنجمین بار است که این بنا به مزایده گذاشته می شود و مورد استقبال قرار نمی‌گیرد به نظر می‌رسد رویکرد صندوق احیاء نسبت به این بناها باید به تناسب شرایط محلی و جغرافیایی تغییر کند چراکه شرایطی که در اصفهان حاکم است قطعا با دامغان متفاوت است.
او تاکید کرد: خانه میررحیمی یکی دیگر از بناهایی است که از گچبری‌های بی‌نظیر برخوردار است که حداقل در استان سمنان بی‌نظیر است اما این بنا نیز در شرایط مشابه خانه ابراهیمی به سرمی‌برد. خانه میررحیمی هم حدود ۱۴ سال است که در اختیار صندوق احیاء قرار دارد اما متاسفانه در شرایط بسیار اسفناکی قرار گرفته است.
نمای بیرونی خانه تاریخی میررحیمی
به گفته مدیرعامل خانه تسنیم دامغان، معتادان تمام درها و پنجره‌های این بنای تاریخی را کنده و سوزانده‌اند و درحال‌حاضر تبدیل به پاتوق معتادان شده است و برای چهارمین بار نیز به مزایده رفته اما به‌دلیل نداشتن توجیه اقتصادی سرمایه‌گذار علاقه‌ای به گرفتن این بنای تاریخی ندارد.
او گفت: به‌نظر می‌رسد در رابطه با بناهایی در این شرایط بستری فراهم شود تا با پرداخت تسهیلات و مشوق‌های سرمایه‌گذاری افراد برای در اختیار گرفتن و مرمت این بناها جذب شوند درغیراینصورت این بناهای تاریخی بدون آنکه امیدی به نجات داشته باشند یکی پس از دیگری در دستان متولیان امر جان می‌دهند و برای همیشه از بین می‌روند.